Ngành HVAC Việt Nam

Tác động gián tiếp của chính sách thuế Hoa Kỳ – Trung Quốc đến ngành HVAC Việt Nam

Ngày 9 tháng 4 năm 2025, chính quyền Hoa Kỳ dưới thời Tổng thống Donald Trump đã công bố mức thuế mới lên tới 125% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc. Quyết định này ngay lập tức gây chấn động thị trường tài chính toàn cầu và làm dấy lên những lo ngại mới về làn sóng căng thẳng thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Trong đó, một lĩnh vực bị ảnh hưởng mạnh mẽ nhưng ít được đề cập trực tiếp là ngành HVAC (hệ thống sưởi, thông gió và điều hòa không khí), đặc biệt tại những quốc gia có mối liên kết thương mại chặt chẽ với Trung Quốc, như Việt Nam.

Chuỗi cung ứng ngành HVAC Việt Nam và sự phụ thuộc vào Trung Quốc

Trung Quốc hiện là một trong những nhà sản xuất và xuất khẩu thiết bị HVAC lớn nhất toàn cầu. Nhiều linh kiện chủ chốt như máy nén, board mạch, cảm biến nhiệt độ, quạt công nghiệp, cho đến các hệ thống hoàn chỉnh đều được sản xuất tại Trung Quốc. Những sản phẩm này không chỉ phục vụ thị trường nội địa Trung Quốc mà còn cung cấp cho hàng loạt quốc gia đang phát triển tại châu Á, bao gồm Việt Nam.Tại Việt Nam, phần lớn thiết bị HVAC sử dụng trong các công trình dân dụng và công nghiệp đều có xuất xứ từ Trung Quốc hoặc từ các thương hiệu quốc tế nhưng được lắp ráp tại Trung Quốc. Do đó, bất kỳ biến động nào trong chính sách thương mại của các cường quốc cũng có thể ảnh hưởng gián tiếp đến thị trường HVAC Việt Nam – thông qua giá cả, nguồn cung, và thời gian giao hàng.

Hệ quả có thể thấy trước đối với thị trường ngành HVAC Việt Nam

Mức thuế 125% mà Hoa Kỳ áp đặt có khả năng tạo ra hiệu ứng dây chuyền trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Khi doanh nghiệp Trung Quốc mất thị phần tại thị trường Mỹ, họ có thể điều chỉnh chiến lược giá tại các thị trường khác, bao gồm Đông Nam Á. Điều này có thể dẫn đến các hệ quả sau:

1. Tăng giá thiết bị và linh kiện HVAC: Giá thành sản phẩm có thể tăng do chi phí sản xuất và phân phối thay đổi, đặc biệt khi Trung Quốc muốn bù đắp khoản lỗ từ thị trường Hoa Kỳ. Các doanh nghiệp nhập khẩu tại Việt Nam sẽ phải đối mặt với việc tăng chi phí đầu vào, từ đó gây áp lực lên giá bán lẻ đến người tiêu dùng.

2. Nguồn cung thiếu ổn định: Việc tái cơ cấu chuỗi cung ứng có thể khiến một số mặt hàng HVAC trở nên khan hiếm trong ngắn hạn. Các đơn hàng từ Việt Nam có thể bị hoãn hoặc kéo dài thời gian giao hàng, ảnh hưởng đến tiến độ thi công các công trình xây dựng, nhà máy sản xuất hoặc dự án phát triển đô thị.

3. Gia tăng áp lực cạnh tranh nội ngành: Trong bối cảnh chi phí tăng, doanh nghiệp phân phối và nhà thầu cơ điện sẽ phải cạnh tranh gay gắt hơn để giữ giá ổn định cho khách hàng. Một số doanh nghiệp nhỏ có thể bị loại khỏi cuộc chơi nếu không kịp thích nghi.

Những thay đổi cần thiết trong tư duy phát triển ngành hvac Việt Nam

Thách thức luôn đi kèm cơ hội. Việc Mỹ siết chặt thuế quan với Trung Quốc có thể thúc đẩy các quốc gia khác, bao gồm Việt Nam, xem xét lại mức độ phụ thuộc vào một thị trường duy nhất trong chuỗi cung ứng. Trong dài hạn, đây là động lực quan trọng để tái cấu trúc ngành HVAC theo hướng đa dạng hóa nguồn cung và nâng cao năng lực nội địa.

Một số giải pháp tiềm năng bao gồm:

• Mở rộng tìm kiếm nhà cung cấp từ các quốc gia khác như Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan hoặc các nước châu Âu, dù giá thành có thể cao hơn nhưng đổi lại là sự ổn định về chất lượng và giao thương.

• Thúc đẩy phát triển công nghiệp phụ trợ trong nước, nhất là với các linh kiện HVAC cơ bản. Khi chủ động được một phần sản xuất, ngành HVAC Việt Nam sẽ có khả năng chống chịu tốt hơn trước các cú sốc toàn cầu.

• Đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D), hướng đến việc tạo ra các giải pháp công nghệ HVAC phù hợp với khí hậu và nhu cầu tiêu dùng tại Việt Nam, đặc biệt là trong xu thế tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải carbon.

Tác động vượt ra ngoài kinh tế – vấn đề về an ninh công nghệ và năng lượng

Bên cạnh khía cạnh kinh tế, sự kiện này còn đặt ra bài toán dài hạn liên quan đến an ninh công nghệ và an ninh năng lượng. HVAC không chỉ là ngành phụ trợ mà còn có vai trò sống còn trong vận hành các tòa nhà, bệnh viện, khu công nghiệp, và đặc biệt là các trung tâm dữ liệu – nơi yêu cầu kiểm soát nhiệt độ nghiêm ngặt 24/7.

Sự gián đoạn từ nguồn cung quốc tế có thể khiến hệ thống hạ tầng tại Việt Nam dễ tổn thương. Đó là lý do việc xây dựng một ngành HVAC có khả năng tự chủ – từ thiết kế đến sản xuất – cần được xem là chiến lược quốc gia, chứ không chỉ là câu chuyện thị trường đơn thuần.

Kết luận ngành HVAC Việt Nam

Chính sách thuế 125% của Hoa Kỳ áp lên hàng hóa Trung Quốc là một quyết định mang tính chiến lược đối với cục diện thương mại toàn cầu. Mặc dù không nhắm trực tiếp vào Việt Nam, nhưng những ảnh hưởng gián tiếp là không thể xem nhẹ – đặc biệt đối với các ngành công nghiệp đang phụ thuộc vào Trung Quốc như HVAC.

Từ góc nhìn khách quan, đây là thời điểm quan trọng để ngành HVAC tại Việt Nam đánh giá lại mô hình phát triển, củng cố năng lực nội địa, và chuẩn bị cho những thay đổi không thể tránh khỏi của nền kinh tế toàn cầu hóa. Sự linh hoạt, nhạy bén và tư duy chiến lược sẽ là chìa khóa để ngành vượt qua thách thức hiện tại và hướng tới một tương lai phát triển bền vững hơn.